Lo ròtle deus scientifics dens la guèrra

A priòri, que poirem pensar que las descobèrtas tecnoscientificas son bonas entà l’umanitat en temps de patz e maishantas en temps de guèrra. Mès, de segur, las causas que son mei ambivalentas. E la rapiditat deus progrès n’ei benlèu pas un avantatge. Ua reflexion tà l’umanitat.

Daubuns que vesen la sciéncia com un apòrt positiu tà l’umanitat, d’autes negatiu. Quauquas descobèrtas que hèn l’unanimitat (o quasi). Per exemple, digun (o quasi) ne vòu prénguer un carriòt e un bateder tà anar a l’arriu lavar los linçòus; que nos estimam mei d’emplegar ua maquina de lavar.

Pendent la guèrra, podem pensar que totas las invencions son maishantas. Mès quauquas uas que son de mau classar e las causas que son mei mescladas.

Lo ròtle deus scientifics pendent las guèrras

La nacion que mobiliza tots los individús tà ganhar la guèrra. Que’us mobiliza coma combatents e tanben segon las loas competéncias especificas. Atau, lo scientific que participa com expèrt tecnic, com inventor o com organizator de la mobilizacion scientifica en crear politicas de desvolopament scientific.

Paul Langevin

La guèrra qu’impausa ua constrenta unica, hèra hòrta, sus tota la recèrca, puishqu’a com objectiu de tuar l’enemic lo mei lèu possible, ce ditz Girolamo Ramunni, professor d’istòria a l’universitat de Lion II. Per exemple, lo fisician francés Paul Langevin qu’imagina, en 1914-1918, un emetedor-receptor d’ultrasons de faiçon a detectar los sosmarins alemands. L’alemand Richard Fiedler qu’inventa lo lança-eslamas en 1914. Etc. Aquestas armas navèras qu’an un objectiu clar de destruccion, d’agression quan servirén lo país, e qu’aubrishen tanben la pòrta ad accions totjorn mei dangerosas.

E totun, nautats e descobèrtas en temps de guèrra que son beneficas tà l’umanitat coma l’ambulància creada en 1487 en Espanha (guèrra de Granada), la penicillina (desvolopada en 1940) que sauvaràn mei d’ua vita, lo riban adesiu entelat o lo radar mes au punt pendent la segonda guèrra mondiau que seràn hòrt emplegats. Uei, lo radar que permet de detectar la ploja, los auratges, los obstacles, de contarotlar lo trafic aerian, etc. Tot parièr, pendent la guèrra hreda, aparelhs de fòto numerica qu’equipan los prumèrs satellits espions.

Temps de patz e temps de guèrra

Un sapient qu’aparteng au monde en temps de patz e au son país en temps de guèrra, ce digoc lo quimista Fritz Haber dit « lo pair de l’arma quimica ». Mès n’ei pas tan simple. Pendent la prumèra guèrra mondiau, Haber que trabalha sus gas de combat, dab un objectiu militar. Mei tard, en temps de patz, que trabalha sus pesticidas entà l’agricultura. Mès los sons trabalhs que permeteràn a Walter Heerdt de fabricar l’insecticida Ziclon B que serà emplegat dens las crambas de gas pendent la segonda guèrra mondiau. L’invencion iniciau qu’ei desviada.

Wernher von Braun

Que podem parlar d’ua auta invencion desviada deu son prètzhèit iniciau dens un sens mei pacific. A comptar de 1932, l’engenhaire Wernher von Braun qu’experimenta los motors-fusadas tà l’armada alemanda. Puish, que hè, en 1937, lo director tecnic deu centre d’ensais de fusadas de Peenemünde, on assegura la mesa au punt deu V2 dont mei de 4 000 exemplars seràn lançats sus Granda Bretanha e los País Baishs en 1944 e 1945. Après la guèrra, que va aus USA ont gavida la construccion de Saturn V qu’enviarà los astronautas sus la Lua en 1969. Jean-Jacques Salomon, professor de filosofia au Cnam (Conservatòri nacionau de las arts e deus mestièrs), que dirà: von Braun que representa lo tipe medish deu mercenari scientific.

Que podem anar mei lonh dab Girolamo Ramunni: Afirmar uei, dab l’aveniment de las  »sciéncias duaus » [a finalitat au còp civila e militara] qu’ua recèrca non contribuarà pas a la guèrra qu’ei pura illusion.

La responsabilitat deus scientifics

En 1958, Leon Motchane, un industriau rus passionat de matematicas, que fonda a Saclay un institut de recèrca taus scientifics deus màgers: l’Institut des Hautes Etudes Scientifiques (IHES). E qu’embaucha lo gran matematician Alexander Grothendieck. Mès, en 1971, qu’apren pendent un seminari que l’Institut a acceptat crèdits militars. Qu’ei un pacifista convençut e non pòt pas acceptar aquò. De tira, que demissiona.

D’aquí enlà, non cèssa pas de pausar la question de la responsabilitat deus scientifics. Qu’informa, qu’organiza debats e que fonda lo grop Survivre e la revista Survivre… et vivre. Aqueste movement que’s balha com objectius de desgatjar la recèrca deus sons ligams dab l’armada e de lutar entà la subervita de l’espècia umana, miaçada per la poténcia de destruccion de las tecnosciéncias.

Alexander Grothendieck

De mei, dab la sua valor reconeguda, Grothendieck qu’obteng un pòste au Collège de France. Qu’entitola lo son cors: Faut-il continuer la recherche scientifique ?

E qu’escriu dens lo son libe màger, Récoltes et semailles (disponible en linha) : La luta entà la subervita de l’espècia umana, e mei de la vita tot cort, qu’ei miaçada peu desequilibri ecologic creishent, causat per ua utilizacion non discriminada de la sciéncia e de la tecnologia e per mecanismes sociaus suicidaris. Miaçada egaument per conflictes militars ligats a la proliferacion deus aparelhs militars e de las industrias d’armament.

Enfin qu’ajusta:

Au començament, que pensàvam que, dab coneishenças scientificas a la disposicion de pro de monde, trobarem ua solucion aus problèmas que’s pausan. Qu’èm tornats d’aquera illusion. Que pensam adara que la solucion ne provenguerà pas d’un suplement de coneishenças scientificas, d’un suplement de tecnicas, mès que venguerà d’un cambiament de civilizacion.

Fin finala, las descobèrtas de las sciéncias non son pas sonque questions d’utilizacion (desviada o non) pendent las guèrras mès problèmas mei largs dab riscs de dominacion (economica, politica…) sense prénguer lo temps de conéisher los impactes sus l’umanitat.

Sègle XXI^au , sègle de sapiença?

Lo fisician anglés Stephen Hawking qu’exprimish ua pensada mesurada en tot díser que los progrès de la sciéncia e de la tecnologia, com las bombas nuclearas e los virus geneticament modificats, son un problèma grèu.  Au còp, que reconeish que lo progrès ei ineluctable: ne vam pas arrestar de hèr progrès, ni recular, donc ne devem reconéisher los dangèrs e los contarotlar. Mès n’ei pas tròp optimista e que pensa las 100 annadas que venguen van estar plan perilhosas entà l’umanitat pr’amor deus progrès de la sciéncia, de la tecnologia e d’ua consciéncia insufisenta.

D’autes, coma Laurent Alexandre, lo çurgent fondator de doctissimo e creator de la societat DNA vision (especializada dens lo sequenciatge d’ADN) qu’espia lo progrès e totas las pòrtas navèras tà l’umanitat. Atau que reconeish ua revolucion dab los NBIC (Nanotecnologias, biotecnologias, informatica e sciéncias cognitivas) hòrt mei importanta e positiva que la que França a coneishut a la fin deu sègle XIX^au dab l’automobila e l’electricitat.

imatge Digital Discovery

Totun, lo 28 de març de 2023, Elon Musk e centenats de scientifics exprimishen que lo sistèma d’Intelligéncia Artificiau (IA) GPT-4 ei tròp potent (175 miliards de paramètres d’aprendissatge automatic). Aquestes mes qu’an vist los laboratòris d’intelligéncia artificiau s’embarrar dens ua corsa incontarotlada entà desvolopar e desplegar cervèths numerics tostemps mei poderós, que digun – pas los lors quites creators – ne pòt pas compréner, predíser o contarotlar de faiçon hidabla, c’escríven. E que demandan un temps de reflexion dens la recèrca sus l’IA.

L’uman qu’ei inventiu. Non vam pas arrestar las descobèrtas. De mei, dab la creishuda de la populacion, que nos calerà cercar ressorças hòra la Tèrra. Vertadèrs desfís non per la sciéncia mès per la sapiénça.